O analizie portfelowej mówi się zazwyczaj jako o jednym z najbardziej istotnych elementów składających się na strategię inwestycyjną, nie brakuje przy tym osób skłonnych przypuszczać, że jest to element, który ma największe znaczenie. To właśnie ona pozwala wyeliminować znaczącą część ryzyka, z jakim mamy do czynienia podczas obrotu akcjami, czymś naturalnym wydaje się więc dążenie do tego, aby jak najpełniej wykorzystać stwarzane przez nią możliwości.
Rozwój analizy portfelowej to przede wszystkim zasługa ekonomisty Harrego Markowitza, który za swoje dokonania został wynagrodzony między innymi Nagrodą Nobla. Podstawy analizy portfelowej zostały stworzone w latach pięćdziesiątych dwudziestego wieku, Markowitz koncentrował się przy tym na dwóch najistotniejszych charakterystykach każdej inwestycji, a więc na oczekiwanej stopie zwrotu oraz na ryzyku.
Obserwacje Markowitza potwierdziły, że jeśli dwa walory połączymy w portfel, ich ryzyko będzie mniejsze niż to, z którymi będziemy mieli do czynienia obracając nimi samodzielnie.
Co więcej, badania amerykańskiego ekonomisty potwierdziły również, że portfel daje większą stopę zwrotu, a więc pozwala na realizację tych celów, które przyświecają wszystkim graczom giełdowym na całym świecie.
Najważniejszym zadaniem, jakie stawia sobie analiza portfelowa jest badanie tych zależności, z którymi mamy do czynienia próbując określić maksymalizację stopy zwrotu przy określonym stopniu ryzyka.
Aby zrozumieć założenia, jakie jej przyświecają wypada zatem przyjąć do wiadomości to, że ryzyko związane z posiadaniem i obrotem akcjami nie jest monolitem. Możemy mówić w tym kontekście zarówno o ryzyku dywersyfikowalnym, jak i niedywersyfikowalnym. Podczas gdy pierwsze związane jest z charakterystyką określonej spółki, drugi jego rodzaj ma wpływ na wszystkie spółki. Ryzyko niedywersyfikowalne odznacza się również tym, że jego całkowita eliminacja nigdy nie jest możliwa.
Zadaniem wszystkim inwestorów giełdowych jest minimalizacja ryzyka, cel ten można zaś osiągnąć między innymi poprzez łączenie akcji w portfel. Dzięki temu możemy liczyć na znoszenie się ryzyka specyficznego charakteryzującego poszczególne akcje i ograniczenie naszych obaw wyłącznie do ryzyka systematycznego. Analiza portfelowa zakłada, że portfel akcji inwestora powinien zawierać przynajmniej kilka walorów, osoby, które nie wiedzą, jak skompletować akcje mogą zaś odwoływać się do możliwości jednostek funduszy inwestycyjnych, w przypadku których kluczowe decyzje podejmują podmioty zarządzające nimi.
Choć wiele mówi się o zaletach analizy portfelowej, nie powinniśmy zapominać również o tym, że posiada ona przynajmniej kilka wad. Najpoważniejsza związana jest z tym, że bazuje ona na danych historycznych, nie można więc mieć stuprocentowej przeszłości, że tendencje obserwowane w przeszłości powtórzą się współcześnie. O minusach tego sposobu analizowania spółek wchodzących w skład portfela można przekonać się zwłaszcza w ostatnich latach, zmiany, jakie dokonują się w gospodarce światowej są bowiem szybkie i spektakularne, trudno więc mówić o tym, że ich analiza jest możliwa wówczas, gdy bazuje się na kontekście historycznym.
Analizą portfelową zajmują się przede wszystkim profesjonaliści, drobni inwestorzy również nie są jednak stawiani na straconej pozycji. To właśnie z myślą o nich tworzy się wspominane już jednostki funduszy inwestycyjnych, a choć inwestor musi ponosić koszty zarządzania nimi, w wielu przypadkach stopa zwrotu w istotny sposób je przewyższa.